Rethink Athens: η εντελώς όλη παρουσίαση

Έγινε πριν λίγες ώρες η πολλή + αναμενόμενη παρουσίαση του Ιδρύματος Ωνάση για το rethink Athens και φυσικά το αγαπημένο αλλά + λίγο κουρασμένο μπλογκ της πόλης έπρεπε να ‘ναι εκεί και ήταν.
Η Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών είναι πάλλευκη, πολύ σικ και στο φινάλε είχε ωραία τυριά, ζαμπόν δεν προσφέρθηκε. “Κάνετε λίγο στην άκρη κύριε” με παρακάλεσαν όταν προσπέρασε η πάντα χαμογελαστή Ντόρα Μπακογιάννη, είναι πανύψηλη, ντερέκι και διατηρείται ασύλληπτα τέλεια για 55άρα. Μπαίνοντας στην αίθουσα κάθισα 10 σειρές αλλά ακριβώς πίσω απ’ το φουντωτό σε τόνους σοκολά μαλλί της και έτσι βρήκα ένα έξτρα ενδιαφέρον στην παρουσίαση αφού με κενό μιας θέσης καθόταν δίπλα της ο Αντώνης Σαμαράς. Βέβαια ούτε κουβέντα αντάλλαξαν, ο Αντώνης δε κάποια στιγμή είχε γείρει όλο δεξιά δείχνοντας έτσι με την γλώσσα του σώματος τα αισθήματά του.
Ήταν όλοι εκεί, πρωθυπουργός, υπουργοί, δήμαρχος κλπ, πήραν όλοι το λόγο ευτυχώς σύντομα με κορυφαίο κέφι να κάνει η παρέα της Δημ. Συμβούλου Ελένης Πορτάλιου (ντυμένη μ' ένα υπέροχο κοτλέ βαθυπράσινο παλτό) που ‘κανε μπίρι-μπίρι ιδίως όταν βγήκε ο Μάκης Βορίδης, ενώ βάλαν τα γέλια όταν ο Παπακωνσταντίνου είπε ότι “προχωρά το ρυθμιστικό σχέδιο Αθήνας” δεδομένου ότι πριν 3 μέρες παραιτήθηκε ο επικεφαλής του λόγω πιέσεων που δεχότανε./ Σόρρυ, μα είχαν πλάκα όλα αυτά.


Πάμε στα σημαντικά. Το rethink Athens μου άρεσε σαν προτζεκτ: σαν ύφος δεν ήταν καθόλου υπερφίαλο αλλά μετρημένο στις φιλοδοξίες του, διασαφήνισε ότι δεν έχει σκοπό να ασχοληθεί με την ασφάλεια και την εγκατάλειψη του κέντρου σε τομείς που αφορούν την πολιτεία αλλά σκοπός του είναι να φέρει ξανά κόσμο στο κέντρο δημιουργώντας γύρω απ’ τον άξονα της Πανεπιστημίου εναν υπερτοπικό πόλο που ουσιαστικά ξαναβάζει την Ομόνοια και την εγκαταλελειμένη περιοχή του Μουσείου στο χάρτη της πόλης, ενώνοντας δε τα δύο σημαντικότερα Μουσεία της πόλης. Στην πλατεία Ομονοίας σύμφωνα με το γνωστό σχέδιο θα πεζοδρομηθεί το κομμάτι από Πατησίων μέχρι Γ’ Σεπτεμβρίου αυξάνοντας την τελική της επιφάνεια, χαρίζοντάς της χαλαρότερους ρυθμούς.

Στο καρέ σημειωματάριο μου επίσης διαβάζω:
- Κύριος στόχος η αποτροπή διαμπερούς κίνησης, με δύο λόγια κατέβα στο κέντρο με το αμάξι μόνο αν έχεις σοβαρή δουλειά, γιατί αν το κάνεις θα ταλαιπωρηθείς με τις σχεδιαζόμενες μονοδρομήσεις, αναδρομήσεις (οι 2 βασικοί άξονες: α. Πειραιώς - Σταδίου-Φιλελλήνων (άνοδος), β. Βασ. Σοφίας-Ακαδημίας - Γ’Σεπτεμβρίου (κάθοδος)

- Δεν μιλά επίσης για πλήρη πεζοδρομηση, αλλά για χρήση του οδοστρώματος και από λεωφορεία και τραμ. Ούτε για ατελείωτες δενδροφυτεύσεις επίσης.
- Στόχος η επιστροφή του πολίτη στο κέντρο. Toνίστηκε πολλές φορές ότι δεν έχει σκοπό το gentrification, ζωή στις υπάρχουσες χρήσεις η φιλοδοξία του.
- Στοχεύει στην αποκατάσταση των χώρων που δυσλειτουργούν, ενώ οι πολίτες με την εκτίμησή τους στα έργα είναι αυτοί που και θα τα προστατεύσουν.

Αυτά λοιπόν. Το ίδρυμα μου 'δωσε την εντύπωση ότι δεν θα χρηματοδοτήσει μόνο τις μελέτες (που θα αναδειχθούν μετά από διεθνή διαγωνισμό) αλλά φαίνεται αποφασισμένο να πιέσει με τον τρόπο του στην πραγματοποίησή τους.

• Για όσους ενδιαφέρονται δημοσιεύω όλο το συνοδευτικό υλικό της εκδήλωσης που ξεδιπλώνονται λεπτομερέστατα οι φιλοδοξίες του προγράμματος:




«RE-THINK-ATHENS, ΞΑΝΑ-ΣΚΕΨΟΥ ΤΗΝ ΑΘΗΝΑ»
Ένα κέντρο πόλης για τους ανθρώπους:
Οράματα και στόχοι για την Αθήνα του 2015
Το Ίδρυμα Ωνάση χρηματοδοτεί και διοργανώνει
Ευρωπαϊκό αρχιτεκτονικό διαγωνισμό για την ανασυγκρότηση
του κέντρου της Αθήνας με άξονα την Πανεπιστημίου

Μπορούμε να μεταμορφώσουμε το κέντρο της Αθήνας; Έχοντας εξαντλήσει τη συζήτηση γύρω από τα προβλήματα και τη δυσφορία που προκαλεί η κατάσταση που επικρατεί σήμερα, τι μπορούμε να κάνουμε; Σε περίοδο βαθιάς ύφεσης, η Αθήνα καλείται να βρει έναν άλλο βηματισμό για να λύσει τα προβλήματά της και να διεκδικήσει μια θέση στο ανταγωνιστικό σήμερα των Ευρωπαϊκών μητροπόλεων.

Το Ίδρυμα Ωνάση, στο πλαίσιο της κοινωφελούς του δράσης, ανταποκρίνεται στο αίτημα των καιρών για ένα έργο πνοής, με τη χρηματοδότηση και διοργάνωση Ευρωπαϊκού αρχιτεκτονικού διαγωνισμού για την ανασυγκρότηση του κέντρου της Αθήνας με άξονα την Πανεπιστημίου. Στόχος της πρωτοβουλίας αυτής είναι η βελτίωση της καθημερινότητας του πολίτη, που θα επιτρέψει να επαναφέρουμε το δικαίωμα του οράματος για ποιότητα ζωής στην ελληνική πρωτεύουσα.

Πουθενά στον κόσμο, η μοναδική σε αξία αστική λεωφόρος μιας εμβληματικής μητρόπολης με πλούτο κτιρίων, ποιότητα εικόνων, δυνατότητα λειτουργιών, που μπορεί να αναδείξει ανταγωνιστικά την πόλη δεν έχει παραδοθεί αποκλειστικά στο αυτοκίνητο, μετατρεπόμενη σε τόπο διέλευσής του. Σε συνδυασμό με την κατάρρευση του κέντρου, το αποτέλεσμα είναι θλιβερό. Αποστερημένο από σύγχρονα πρότυπα και δυναμικές προτάσεις που θα αναστρέψουν την υποβάθμιση, το οικονομικό και διοικητικό κέντρο της πόλης ακολουθεί μοιραία την περιβαλλοντική, κοινωνική και οικονομική καταστροφή του. Ακόμη και η περιοχή της τριλογίας –του θαυμάσιου αρχιτεκτονικού συνόλου στο οποίο αποτυπώνεται η αύρα και η εικόνα της πόλης– παραδόθηκε στην υποβάθμιση, αποδεικνύοντας ήδη τη μεταφορά της κρίσης από το Γεράνι και την Ομόνοια έως εκεί. Σήμερα, περισσότερο από ποτέ, έχουμε το δικαίωμα να σκεφτούμε οραματικά, παραμένοντας ρεαλιστές. Ακριβώς σε αυτούς τους καιρούς πρέπει να ξανά-σκεφτούμε την Αθήνα.

Στην Ευρώπη ενισχύεται η ελκυστικότητα των πόλεων με νέα προγράμματα χρηματοδότησης που εστιάζουν στη «δημιουργική» Ευρώπη. Στην προσπάθειά τους να διακριθούν, οι πόλεις προβάλλουν τα πλεονεκτήματά τους, ζωντανεύουν τα οράματά τους και συντάσσονται σε δίκτυα και πολιτισμικούς γαλαξίες. Το ενδιαφέρον επικεντρώνεται στην ποιότητα ζωής και καταβάλλεται προσπάθεια ώστε να γίνουν πιο ανθρώπινες, με τη συνύπαρξη εργασίας, ψυχαγωγίας και κατοικίας. Με στόχο τη βιώσιμη κινητικότητα, πεζοδρομούνται κεντρικές περιοχές και αρτηρίες οδηγώντας σε μια διαφορετική, ελκυστική και κοσμοπολίτικη αστική γεωγραφία. Σε αυτό το πλαίσιο, η Αθήνα μπορεί να κάνει ένα σημαντικό βήμα για να δώσει πνοή στο Κέντρο, διαμορφώνοντας άλλη αντίληψη για την αναβάθμιση και ανασυγκρότηση του δημόσιου χώρου της.

Το πρόγραμμα «Re-think-Athens, Ξανά-σκέψου την Αθήνα» αφορά σε πολύπλευρη παρέμβαση στο κέντρο της Αθήνας, που εκτείνεται από τη λεωφόρο Αμαλίας ώς το τέλος της οδού Πατησίων, έχει ως άξονα τη λεωφόρο Πανεπιστημίου και κορυφώνεται σε μια νέα πλατεία της Ομόνοιας. Έχει στόχο να αναιρέσει την εντεινόμενη υποβάθμιση και να αναβιώσει το κέντρο της Αθήνας με ποικίλες λειτουργίες: επιχειρηματικές, υπηρεσιών, κατοικίας, αναψυχής και πολιτισμού, ενθαρρύνοντας παράλληλα πολλαπλές δράσεις. Η συνέχεια της παρέμβασης προς τη λεωφόρο Αμαλίας, την Ομόνοια και την οδό Πατησίων, θα διαμορφώσει ένα δακτύλιο που θα συνδέσει τον πεζόδρομο της Διονυσίου Αρεοπαγίτου και το νέο Μουσείο της Ακρόπολης με το Αρχαιολογικό Μουσείο, και την πλατεία της Ομόνοιας με το Μοναστηράκι και το Θησείο, φέρνοντας σε αμεσότερη επαφή τη ζωντάνια της σύγχρονης πόλης με τους αρχαιολογικούς χώρους και τον τουρισμό.
Η ιδέα της μεταμόρφωσης του κέντρου με άξονα την Πανεπιστημίου είναι αρκετά παλιά. Η σημερινή παρέμβαση «Re-think-Athens» προτείνει μια σύγχρονη και ουσιαστική αλλαγή συνηθειών για το πώς χρησιμοποιούμε την πόλη, βάζοντας στο κέντρο τον άνθρωπο. Η περιοχή αποτελεί πολύτιμο πόρο που δεν μπορεί να κατασπαταληθεί ως τόπος διέλευσης των αυτοκινήτων. Το κέντρο διαθέτει σημαντικές δυνατότητες προσέγγισης με τα ΜΜΜ, μπορεί να επανασυνδέσει τα αποκομμένα μέρη του, να προκαλέσει τη δημιουργική συνομιλία τους και να μετατρέψει τα σημερινά κενά του σε τόπους αξίας, αναδεικνύοντας το σύγχρονο πρόσωπό του. Η αναζήτηση ποιότητας για την εικόνα αυτού του σύγχρονου προσώπου οδηγεί στην αναζήτηση της αρχιτεκτονικής του δημόσιου χώρου που μπορεί να εντάξει με καθοριστικό, δημιουργικό και καινοτόμο τρόπο την ενσωμάτωση της βιώσιμης ανάπτυξης στην πόλη. Για αυτό το λόγο προκηρύσσεται Ευρωπαϊκός διαγωνισμός, με στόχο οι προτάσεις του να αφυπνίσουν, να εμπνεύσουν και να αποκαλύψουν προοπτικές που θα αντανακλούν τα χαρακτηριστικά του τόπου και θα προβάλλουν μια υγιή εικόνα από το μέλλον σε μια ζωντανή μητρόπολη που εξελίσσεται.

Το Ίδρυμα Ωνάση αναλαμβάνει τη διοργάνωση και το συνολικό κόστος του Ευρωπαϊκού αρχιτεκτονικού διαγωνισμού και όλων των απαραίτητων μελετών για την αναμόρφωση του κέντρου της Αθήνας, με βασικό άξονα την οδό Πανεπιστημίου. Στο διαγωνισμό μπορούν να συμμετάσχουν ενδιαφερόμενοι από κράτη Μέλη της ΕΕ, του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου (ΕΟΧ) και τρίτες χώρες που έχουν συνάψει συμβάσεις στο πλαίσιο του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου.

Ο διαγωνισμός θα πραγματοποιηθεί σε δύο στάδια. Στο πρώτο από αυτά θα κατατεθούν ιδέες και θα επιλεγεί μικρός αριθμός μελετητών που θα διαγωνιστούν μεταξύ τους στο επόμενο στάδιο, από το οποίο θα προκύψει ο ανάδοχος μελετητής του έργου. Για την προετοιμασία του έργου συνεργάζονται ήδη τα συναρμόδια Υπουργεία Περιβάλλοντος, Ενέργειας & Κλιματικής Αλλαγής (ΥΠΕΚΑ) και Μεταφορών, Υποδομών & Δικτύων (ΥΠΥΜΕΔΙ), αλλά και οι φορείς που θα έχουν σημαντική συνεισφορά και το συντονισμό του έργου. Για την πραγματοποίηση του διαγωνισμού, το Ίδρυμα Ωνάση συνάπτει ως χορηγός σύμβαση με το ΥΠΕΚΑ, το ΥΠΥΜΕΔΙ, την Αττικό Μετρό, την Περιφέρεια Αττικής και το Δήμο Αθηναίων.

Η πρώτη φάση του αρχιτεκτονικού διαγωνισμού θα πραγματοποιηθεί μέσω της ιστοσελίδας www.rethinkathens.org, η οποία έχει διαμορφωθεί ειδικά γι’ αυτόν το σκοπό. Η εγγραφή των ενδιαφερομένων και η αξιολόγησή τους από την κριτική επιτροπή του διαγωνισμού θα γίνουν μέσω της ιστοσελίδας. Οι προτάσεις που θα επιλεγούν για τη δεύτερη φάση του διαγωνισμού, θα ζητηθούν σε έντυπη μορφή.

Πέρα όμως από τη διαδικασία του διαγωνισμού, η ιστοσελίδα θα προσφέρει την ευκαιρία και στο ευρύ κοινό, στους κατοίκους και τους επαγγελματίες της πόλης της Αθήνας, να συζητούν και να εκφράζουν την άποψή τους για το έργο αυτό μέσω των κοινωνικών δικτύων (facebook, twitter). Το κοινό θα έχει επίσης την ευκαιρία να εκφράσει την άποψή του για την καλύτερη πρόταση ψηφίζοντας ανάμεσα σε αυτές που θα προκύψουν κατά τον διαγωνισμό.

Ο αρχιτεκτονικός διαγωνισμός θέτει το θέμα της ποιότητας ζωής στην καθημερινότητά μας και μέσα από αυτόν θα προκληθεί ενδιαφέρον, ώστε να καλλιεργηθεί δημόσια συζήτηση για τις νέες συνθήκες που θα αναζωογονήσουν με ελκυστικό και βιώσιμο τρόπο το Κέντρο της Αθήνας. Είναι ο καταλύτης που θα προκαλέσει τοποθετήσεις για όλα τα ζητήματα και δημιουργική ζύμωση απόψεων των πολιτών, των εμπλεκόμενων ειδικών, αρχιτεκτόνων, καλλιτεχνών, πνευματικών ανθρώπων, οικονομολόγων και άλλων, για νέες αναζητήσεις πάνω στον παλιό καμβά της πόλης. Στόχος της μελέτης που θα προκριθεί είναι οι ουσιαστικές αλλαγές στην εικόνα, τη δομή και τη λειτουργία του κέντρου, επιλύοντας τα θέματα που αφορούν στην καθημερινότητα και αναβαθμίζοντας την πόλη ώστε να γίνει φιλική, ελκυστική για να ανταγωνιστεί τις Ευρωπαϊκές Μητροπόλεις. Η ασφάλεια, η ενίσχυση της επιχειρηματικότητας, η εγκατάσταση και επιστροφή της κατοικίας, η ανάδειξη του πολιτιστικού μας πλούτου και η πνοή ποιότητας και ζωής σε κάθε πτυχή της καθημερινότητας, θα αποτελούν βάση της μελέτης. Η Αθήνα θα μεταμορφωθεί σε ζωντανή πόλη όλο το 24ωρο.

Ένα καίριο ερώτημα είναι: μπορεί να αντιμετωπιστεί το κόστος υλοποίησης της παρέμβασης; Μπορεί, διότι το έργο θα χρηματοδοτηθεί από ευρωπαϊκούς πόρους σχεδιασμένους για ολοκληρωμένες παρεμβάσεις που αποσκοπούν στη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας των πόλεων, χωρίς να αποστερήσει την πόλη από έργα που εντάσσονται σε άλλους προγραμματισμούς. Πολλαπλάσια δαπανηρές είναι οι συνέπειες από το εντεινόμενο άδειασμα και την υποβάθμιση του κέντρου της πόλης. Η αρχιτεκτονική διαμόρφωση του δημόσιου χώρου είναι επιφανειακό έργο χαμηλού κόστους, περίπου 25 εκ. ευρώ. Μεγαλύτερη είναι η δαπάνη για το συγκοινωνιακό έργο του τραμ, η οποία όμως είναι ανταποδοτική. Το συνολικό κόστος της παρέμβασης με το τραμ έως τα Άνω Πατήσια, δεν ξεπερνάει με το ΦΠΑ τα 200 εκ. ευρώ. Το σύνολο αυτό αντιστοιχεί στο κόστος ενός μεγάλου ανισόπεδου κόμβου σε αυτοκινητόδρομο.

Σε κάθε περίπτωση, υπάρχει άμεση ανάγκη διατύπωσης μιας ευρείας οραματικής και βιώσιμης πρότασης για την ανασύνθεση του κέντρου της πόλης, η οποία διαμορφώνεται σε κρίσιμη περίοδο που οι κοινωνικές, οικονομικές, πολιτικές, δημογραφικές και οικολογικές προκλήσεις αναζητούν διέξοδο. Το όραμα αξίζει να διαμορφωθεί με ανοιχτό πνεύμα, ανεπηρέαστο από συμβατικές αγκυλώσεις ώστε να οδηγήσει σε υπέροχες και απρόσμενες εκδοχές του κέντρου της πόλης. Πρέπει δε να είναι ισχυρό και πειστικό, και να συνοδεύεται από αλλαγή πλεύσης σε σχέση με το πώς χρησιμοποιήσαμε το κέντρο της πόλης τις τελευταίες δεκαετίες, υιοθετώντας σύγχρονες πρακτικές.

Επιπλέον, η παρέμβαση με άξονα την Πανεπιστημίου θα είναι η ραχοκοκαλιά με την οποία θα συνδεθούν άλλες μικρότερες, μεμονωμένες ή συλλογικές δημιουργικές παρεμβάσεις και πρωτοβουλίες για το κέντρο της πόλης. Σηματοδοτεί την αλλαγή αντίληψης για τις μετακινήσεις στο κέντρο της πόλης, διότι σήμερα είναι πλέον διαφορετικές οι συνθήκες που ορίζουν τον κυκλοφοριακό σχεδιασμό και εστιάζουν στην αποτροπή των διαμπερών κινήσεων. Ανθρώπινο κέντρο πόλης σημαίνει δικαίωμα στην απόλαυσή του και επίτευξη μιας ανάπτυξης που επίσης αντιλαμβάνεται τα αδιέξοδα και τα δεδομένα.

Η ανασυγκρότηση του κέντρου θα αντανακλά τη ζωή της πόλης σαν ένα γιγάντιο καλειδοσκόπιο που προσελκύει το ενδιαφέρον και δίνει στην πόλη αξία. Ένας ζωντανός τόπος υψηλού ενδιαφέροντος, όπου θα είναι αισθητός ο παλμός της, με 24ωρη λειτουργία του τραμ και με την Ομόνοια ως επίκεντρο. Θα είναι μια δημιουργική απάντηση στην κρίση, θα δώσει ζωή στο εμπόριο και θα βελτιώσει την ποιότητα της ζωής, ώστε να κατοικηθεί και να αναβιώσει η δυναμική του.

Το κέντρο της πόλης δεν θα είναι πια χώρος διέλευσης του αυτοκινήτου. Μπορεί και πρέπει να είναι προορισμός απόλαυσης για περισσότερο κόσμο που περπατάει περισσότερο και παραμένει περισσότερο χρόνο στο κέντρο. Ο νέος δημόσιος χώρος θα είναι το σκηνικό μέσα στο οποίο θα αναπτύσσονται οι λειτουργίες του κέντρου και οι ποικίλες εκφράσεις της καθημερινότητας, με τόπους εξυπηρέτησης, ψυχαγωγίας και παιχνιδιού για όλες τις ηλικίες και για όλους τους ανθρώπους, χωρίς αποκλεισμούς.

Ας ξανά-σκεφτούμε την Αθήνα, γιατί δεν υπάρχει καλύτερος τρόπος να προβλέψεις το μέλλον από το να τo σχεδιάσεις!




Συχνές ερωτήσεις και απαντήσεις για το έργο


Ποιο ακριβώς είναι το έργο; Είναι η δημιουργία ενός ακόμη πεζοδρόμου;
Πρόκειται για μια πολύπλευρη παρέμβαση, που εκτείνεται από τη λεωφόρο Αμαλίας έως το τέλος της οδού Πατησίων, έχει ως άξονα τη λεωφόρο Πανεπιστημίου και κορυφώνεται σε μια νέα πλατεία Ομονοίας. Ο πρωταρχικός στόχος της είναι η συμβολή στη γενικότερη ανασύνθεση του κέντρου της Αθήνας. Παρόλο που συχνά αναφέρεται ως «πεζοδρόμηση», η Πανεπιστημίου θα είναι εξαιρετικά φιλική στον πεζό ή στο ποδήλατο χωρίς να είναι πεζόδρομος. Θα περιλαμβάνει την προέκταση του τραμ από τη λεωφόρο Αμαλίας στα Πατήσια, θα διασχίζεται κάθετα σε 4 δρόμους από μέσα μεταφοράς και αυτοκίνητα και θα επιτρέπει την παρόδια εξυπηρέτηση με αυτοκίνητο.

Τι εκφράζει η παρέμβαση και γιατί γίνεται;
Η Πανεπιστημίου θα ενταχθεί σε έναν πολεοδομικό και αρχιτεκτονικό «δακτύλιο» που θα συνδέσει τον περίπατο των αρχαιολογικών χώρων με τα μεγάλα αρχαιολογικά μουσεία της πόλης και τα ισχυρά πεδία της σύγχρονης πολιτιστικής και εμπορικής δραστηριότητας. Η παρέμβαση αυτή θα συμβάλλει στην ενίσχυση των εμπορικών και οικονομικών λειτουργιών, στην περιβαλλοντική και αισθητική αναβάθμιση του δημόσιου χώρου, στην ανάδειξη της ιστορικής και πολιτιστικής φυσιογνωμίας της πόλης, και στην ευκολότερη πρόσβαση και απόλαυση του κέντρου για όλους τους πολίτες. Με την ολοκλήρωση του έργου η Αθήνα θα ζήσει μια νέα μητροπολιτική κεντρικότητα.

Πού απευθυνόμαστε και ποιους αφορά η παρέμβαση;
Το έργο απευθύνεται σε όλους τους πολίτες της Αθήνας, είτε κατοικούν και εργάζονται στο κέντρο της είτε όχι, και σε όλους τους επισκέπτες, είτε έρχονται στην πόλη για επαγγελματικές και άλλες δραστηριότητες είτε απλώς για τουρισμό. Έχουμε όλοι δικαίωμα σε μια πόλη φιλική, λειτουργική και ελκυστική που θα προσφέρεται ταυτόχρονα στη δουλειά, στην κατοικία και στον εμπόριο, στον πολιτισμό και την απόλαυση.

Πώς θα αντιληφθούμε τις εναλλακτικές προτάσεις και δυνατότητες παρέμβασης;
Η αναζήτηση και αξιολόγηση ιδεών, καθώς και η αναγνώριση και υιοθέτηση προτάσεων που θα ωθούν σε ένα ποιοτικό μέλλον την ελληνική μητρόπολη θα είναι στόχος αρχιτεκτονικού διαγωνισμού για την περιοχή παρέμβασης. Ο διαγωνισμός θα είναι ο καταλύτης που θα θέσει τα ζητήματα του κέντρου της πόλης σε μια ανοιχτή συζήτηση και ζύμωση μεταξύ των πολιτών και των εμπλεκόμενων ειδικών, αρχιτεκτόνων, καλλιτεχνών, πνευματικών ανθρώπων, οικονομολόγων κ.ά. Η ζύμωση και η κριτική θεώρηση των προτάσεων θα καλλιεργήσουν το ενδιαφέρον όλων για νέες αναζητήσεις πάνω στον παλιό καμβά της πόλης. Η παρέμβαση στην Πανεπιστημίου είναι η ραχοκοκαλιά με την οποία θα συνδεθούν άλλες μικρότερες, μεμονωμένες ή συλλογικές δημιουργικές παρεμβάσεις και πρωτοβουλίες για το κέντρο της πόλης. Στόχος είναι το κέντρο να αντανακλά τη ζωή της πόλης σαν ένα γιγάντιο καλειδοσκόπιο, που εκπέμπει, προσελκύει, αναβαθμίζει και δίνει αξία στην Αθήνα.

Πώς προβλέπεται να γίνει ο διαγωνισμός, τι περιλαμβάνει η χορηγία του Ιδρύματος Ωνάση και ποιοι έχουν δικαίωμα συμμετοχής
Ο διαγωνισμός θα είναι Ευρωπαϊκός και θα εξελιχθεί σε 2 στάδια. Στο πρώτο από αυτά θα κατατεθούν οι ιδέες και θα επιλεγεί ένας μικρός αριθμός μελετητών που θα διαγωνιστούν μεταξύ τους στο επόμενο στάδιο, από το οποίο θα προκύψει ο ανάδοχος μελετητής του έργου. Το Ίδρυμα Ωνάση αναλαμβάνει τις δαπάνες για το διαγωνισμό και για όλες τις μελέτες που θα πρέπει να εκπονηθούν μέχρι τη δημοπράτηση του έργου. Στο διαγωνισμό θα έχουν δικαίωμα συμμετοχής ενδιαφερόμενοι κρατών Μελών της ΕΕ, του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου (ΕΟΧ) και τρίτων χωρών που έχουν συνάψει συμβάσεις στο πλαίσιο του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου.

Με ποιον τρόπο θα πραγματοποιηθεί ο διαγωνισμός;
Η πρώτη φάση του αρχιτεκτονικού διαγωνισμού θα πραγματοποιηθεί μέσω της ιστοσελίδας www.rethinkathens.org, η οποία έχει διαμορφωθεί ειδικά γι’ αυτόν το σκοπό. Η εγγραφή των ενδιαφερομένων και η αξιολόγησή τους από την κριτική επιτροπή του διαγωνισμού θα γίνουν μέσω της ιστοσελίδας. Οι προτάσεις που θα επιλεγούν για τη δεύτερη φάση του διαγωνισμού, θα ζητηθούν σε έντυπη μορφή.

- Πρόκειται για μια ακόμη εξαγγελία μελετών; Ποιο είναι το χρονοδιάγραμμα του έργου; Θα συμμετέχουν ο Δήμος Αθηναίων και άλλοι φορείς;
Για την προετοιμασία του στόχου συνεργάζονται ήδη για μήνες τα συναρμόδια Υπουργεία Περιβάλλοντος, Ενέργειας & Κλιματικής Αλλαγής και Μεταφορών,
Υποδομών & Δικτύων με τους φορείς που θα έχουν σημαντική εμπλοκή και το
συντονισμό του έργου. Για την πραγματοποίηση του διαγωνισμού συνάπτεται σύμβαση του ΥΠΕΚΑ, του ΥΠΥΜΕΔΙ, της Αττικό Μετρό, της Περιφέρειας Αττικής και του Δήμου Αθηναίων με το χορηγό (Ίδρυμα Ωνάση) και τόσο στην κριτική επιτροπή όσο και στην επιτροπή παρακολούθησης θα συμμετέχει ο Δήμος με εκπρόσωπό του. Σε ένα έτος θα παραδοθούν οι μελέτες που απαιτούνται για τη δημοπράτηση του έργου, το οποίο θα διαρκέσει ενάμισι χρόνο.

Για πόσο καιρό θα είναι εργοτάξιο η Πανεπιστημίου;
Για να περιοριστούν οι επιπτώσεις της κατασκευής του έργου στη λειτουργία της πόλης έχουν προβλεφθεί μια ευρύτερη κυκλοφοριακή ρύθμιση για την καλή εξυπηρέτηση όλων των επίγειων μέσων μεταφοράς και η υλοποίηση του έργου σε τρεις φάσεις για τον επιμερισμό των οχλήσεων. Η διαμόρφωση του δημόσιου χώρου σε κάθε μια από αυτές τις φάσεις θα διαρκέσει μόνο λίγους μήνες.

Πώς θα εξυπηρετείται η κυκλοφορία; Πώς θα γίνεται η προσπέλαση του κέντρου;
Η κύρια πρόσβαση στο κέντρο της Αθήνας αναλαμβάνεται όλο και περισσότερο από το μετρό και το τραμ, που προβλέπεται να επεκταθούν τα επόμενα χρόνια. Οι πλατείες Ομονοίας και Συντάγματος, αλλά και η πλατεία Μοναστηρακίου είναι οι «πύλες» του κέντρου για τα μέσα σταθερής τροχιάς. Στο δίκτυο αυτό θα συμβάλλουν στο μέλλον πολύ περισσότερο τα επίγεια μέσα μεταφοράς, με την αναδιάρθρωσή τους και τη βελτίωση των κυκλοφοριακών συνθηκών στο κέντρο που θα φέρει η συνολική παρέμβαση.
Όσον αφορά στα ΙΧ αυτοκίνητα και στα ταξί, αυτά θα εξυπηρετούνται καλά όταν κατευθύνονται στο κέντρο, αλλά θα αποτρέπεται η διαμπερής διέλευσή τους από αυτό. Η κυκλοφορία που κατέρχεται σήμερα προς το κέντρο από τη Βασιλίσσης Σοφίας θα διοχετευτεί στην οδό Ακαδημίας, η οποία αλλάζει κατεύθυνση. Η άνοδος από την οδό Πειραιώς θα συνεχίσει να λειτουργεί όπως είναι σήμερα, από τη Σταδίου προς τη Φιλελλήνων. Η Αγίου Κωνσταντίνου θα αντιστραφεί συνδέοντας τη δυτική είσοδο στην Αθήνα με την Γ΄ Σεπτεμβρίου. Η πρόσβαση από τη λεωφόρο Συγγρού προς το Κολωνάκι θα γίνεται από τη Βασιλέως Κωνσταντίνου και τη Βασιλίσσης Σοφίας, ενώ μόνο η κίνηση προς το εμπορικό τρίγωνο, τη Βουλή και την Πλάκα θα ακολουθεί τη λεωφόρο Αμαλίας. Προβλέπονται επίσης ένας εσωτερικός δακτύλιος εξυπηρέτησης και μια αναδιάρθρωση του συγκοινωνιακού δικτύου στο κέντρο.

Είναι ένα δαπανηρό έργο;
Η αρχιτεκτονική διαμόρφωση του δημόσιου χώρου είναι επιφανειακό έργο χαμηλού κόστους, περίπου 25 εκ. ευρώ. Μεγαλύτερη είναι η δαπάνη για το συγκοινωνιακό έργο του τραμ, η οποία είναι ανταποδοτική. Το συνολικό κόστος της παρέμβασης, με το τραμ να φθάνει στα Άνω Πατήσια, δεν θα ξεπεράσει τα 200 εκ. μαζί με το ΦΠΑ, από τα οποία το μεγαλύτερο μέρος είναι η δαπάνη για το τραμ. Το σύνολο μπορεί να συγκριθεί με το κόστος ενός μεγάλου ανισόπεδου κόμβου σε αυτοκινητόδρομο.

Είναι έργο βιτρίνας; Αποστερούνται πόροι για άλλα έργα;
Η μεγάλη αυτή παρέμβαση αποβλέπει σε μια ευρύτερη ανασυγκρότηση του κέντρου της Αθήνας που δεν έχει και δεν θα ήθελε να έχει σε καμιά περίπτωση το χαρακτήρα έργου βιτρίνας. Το έργο θα χρηματοδοτηθεί από ευρωπαϊκούς πόρους σχεδιασμένους για μεγάλες ολοκληρωμένες παρεμβάσεις, που αποσκοπούν στη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας των πόλεων, χωρίς να αποστερήσει την πόλη από έργα που εντάσσονται σε άλλους οικονομικούς προγραμματισμούς.

Παράλληλα με την Πανεπιστημίου θα γίνουν άλλες παρεμβάσεις στην πόλη και στις γειτονιές της Αθήνας;
Η παρέμβαση αυτή εκτείνεται ήδη σε πολύ ευρύτερη ζώνη από την Πανεπιστημίου και αποτελεί μέρος ενός ευρύτερου πλαισίου παρεμβάσεων για την κοινωνική, λειτουργική, περιβαλλοντική και αισθητική αναβάθμιση του κέντρου της Αθήνας. Ήδη εξελίσσεται συνεργασία των υπηρεσιών του ΥΠΕΚΑ με το Δήμο της Αθήνας, για την ένταξη ενός αριθμού διάσπαρτων έργων σε γειτονιές της πόλης, τα οποία θα ενταχθούν στο Πρόγραμμα «αναζωογόνησης των πόλεων» του Πράσινου Ταμείου.

Θα υπάρχει χώρος για τους πεζούς ή θα είναι «χώρος τραπεζοκαθισμάτων»; Ποιες χρήσεις θα αναπτυχθούν στην περιοχή;
Η μεγάλη έκταση που θα αποδοθεί κατά προτεραιότητα στους πεζούς από τη λεωφόρο Αμαλίας έως την Πατησίων, με έμφαση στην Πανεπιστημίου και την πλατεία Ομονοίας, θα υποστηρίξει πολλές χρήσεις που θα είναι συμβατές με το εμπόριο, τις υπηρεσίες, την αναψυχή και τον πολιτισμό, το απλό περπάτημα και την απόλαυση της πόλης. Στις χρήσεις αυτές θα περιλαμβάνονται φυσικά και οριοθετημένες εκτάσεις για τραπεζοκαθίσματα, με την πρόβλεψη να συνεργάζονται καλά με όλες τις χρήσεις που είναι φιλικές στον πολίτη.

Θα υπάρχει συντήρηση του έργου μετά την ολοκλήρωσή του και αστυνόμευση;
Η αστυνόμευση της πόλης είναι από τα σημαντικά καθήκοντα της πολιτείας αλλά πολύ σημαντική για την ασφάλεια των πολιτών είναι η καθημερινή ζωντάνια της πόλης με κοινωνικές δραστηριότητες για όλους, ημέρα και νύχτα. Το έργο θα περιλαμβάνει πολλές χρήσεις που θα αποφέρουν σημαντικά έσοδα στο Δήμο και στο φορέα διαχείρισης που ίσως να πρέπει να δημιουργηθεί, ώστε να καθιστά με ασφάλεια βιώσιμο το μέλλον του, με υψηλή ποιότητα εξυπηρετήσεων και ασφάλειας. Αυτό είναι προϋπόθεση για να μεταμορφωθεί το κέντρο σε μια περιοχή φιλική στον άνθρωπο.

Γιατί τραμ; Δεν υπάρχει θετική εμπειρία από τους Αθηναίους. Θα είναι διπλής κατεύθυνσης και πού θα πηγαίνει;
Το τραμ είναι από τα πιο αποτελεσματικά μέσα μεταφοράς στις ευρωπαϊκές πόλεις, φιλικό στον πολίτη και το περιβάλλον. Η επέκταση της γραμμής του από τη λεωφόρο Αμαλίας στο τέλος της οδού Πατησίων θα αποτελέσει τη συγκοινωνιακή ραχοκοκαλιά που θα εξυπηρετεί όλο το κέντρο, συνδέοντας τους δύο μεγαλύτερους σταθμούς μετρό της Ομόνοιας και του Συντάγματος και τις πυκνοκατοικημένες συνοικίες που αναπτύσσονται στις δύο κατευθύνσεις του. Η συχνή διέλευση και στις δύο κατευθύνσεις, που εκτιμάται από τις κυκλοφοριακές μελέτες σε 2 λεπτά, και η απόλυτη προτεραιότητα κίνησης θα εξασφαλίσουν την αξιοπιστία και θα το κάνουν ένα από τα πιο αγαπημένα μέσα μεταφοράς.

- Γιατί να κατασκευαστεί μια γραμμή τραμ πάνω από μια γραμμή του μετρό στην Πανεπιστημίου; Δεν θα υπάρχει περιττή επικάλυψη;
Το μετρό είναι μέσο σταθερής τροχιάς υψηλής ταχύτητας που έχει το στόχο να συνδέει απομακρυσμένες γειτονιές μεταφέροντας μεγάλο αριθμό επιβατών. Το μετρό φέρνει γρήγορα στο κέντρο της πόλης τους κατοίκους από το Περιστέρι, το Χαλάνδρι, το Ελληνικό, τον Πειραιά, την Κηφισιά - από όλο το λεκανοπέδιο. Το τραμ είναι μέσο επίγειο, μεσαίας ταχύτητας, που θα παραλαμβάνει όσους κατοίκους έρχονται στο κέντρο με το μετρό και θα τους διαχέει σε αυτό ανάλογα με τον προορισμό τους, ενώ ταυτόχρονα θα εξυπηρετεί τις πυκνοκατοικημένες συνοικίες του κέντρου και της περιφέρειάς του. Τα δύο μέσα θα αλληλοσυμπληρώνονται λειτουργικά βελτιώνοντας κατά πολύ την καθημερινή εξυπηρέτηση των πολιτών. Αυτός είναι άλλωστε ο κανόνας σε πολλές ευρωπαϊκές πόλεις.

Τι θα γίνει στις ώρες που δεν κυκλοφορεί το τραμ;
Το τραμ που θα συνδέει την οδό Πατησίων με την Πανεπιστημίου και την Αμαλίας προβλέπεται να λειτουργεί και τη νύχτα, σε αραιά διαστήματα, για να εξυπηρετεί καλύτερα το κέντρο, ενώ εξετάζεται η δυνατότητα να επιτρέπεται μόνο κατά τις νυχτερινές ώρες και η κυκλοφορία των ταξί στις λωρίδες του τραμ.

Πώς θα εξυπηρετούνται τα λεωφορεία, τα ταξί και τα ΙΧ αυτοκίνητα;
Η παρέμβαση στηρίζεται στην αποτροπή της διαμπερούς κυκλοφορίας από το κέντρο, με ταυτόχρονη ενίσχυση της δημόσιας συγκοινωνίας, του περπατήματος και του ποδηλάτου. Η κυκλοφοριακή μελέτη έχει προβλέψει την καλή εξυπηρέτηση της πρόσβασης με δημόσια και με ιδιωτικά μέσα μεταφοράς, αλλά ο στόχος είναι όλοι «οι δρόμοι να οδηγούν στον κέντρο» μόνο για όσους έχουν προορισμό το κέντρο. Για την κυκλοφορία των λεωφορείων, των ΙΧ αυτοκινήτων και των ταξί προβλέπονται πολλές ρυθμίσεις, ανάμεσα στις οποίες ένας δακτύλιος κυκλοφορίας για ιδιωτικά μέσα μεταφοράς που θα συνδέει τη Σταδίου και την Ακαδημίας, καθώς και σύστημα λειτουργικής εξυπηρέτησης κτιρίων προσαρμοσμένο στις ανάγκες τους.

Πώς θα γίνεται η τροφοδοσία των καταστημάτων;
Η τροφοδοσία των καταστημάτων θα βελτιωθεί και προβλέπεται από το σχεδιασμό του έργου σε όλη τη ζώνη της παρέμβασης, με διαδρόμους πρόσβασης και θέσεις στάσης που θα ανταποκρίνονται στις εκάστοτε ειδικές ανάγκες.

Πώς θα γίνεται η πρόσβαση στην Πανεπιστημίου από τους πεζούς;
Ολόκληρη η ζώνη των δρόμων που περιλαμβάνεται ανάμεσα στις οδούς Σταδίου και Ακαδημίας, μαζί με την Ομόνοια και ένα μέρος της λεωφόρου Αμαλίας και της Πατησίων, θα είναι φιλική στους πολίτες κάθε ηλικίας, διευκολύνοντας την πρόσβαση στην Πανεπιστημίου. Αλλά οι κύριες πύλες πρόσβασης για τους πεζούς θα είναι οι τρεις γραμμές του μετρό, που συναντώνται στις πλατείες Συντάγματος και Ομονοίας ανά δύο, φέρνοντας πολίτες στο κέντρο από όλο το λεκανοπέδιο, καθώς και η νέα γραμμή του τραμ που θα συνδέσει τις πυκνοκατοικημένες συνοικίες της περιφέρειας του κέντρου.

Σε άλλες ευρωπαϊκές μεγαλουπόλεις συμβαίνουν αντίστοιχες παρεμβάσεις;
Οι ευρωπαϊκές πόλεις αναζητούν επίμονα τρόπους ώστε να βελτιώσουν την ελκυστικότητά τους και σε πολλές έχουν γίνει αντίστοιχες παρεμβάσεις με πολύ μεγάλη επιτυχία για παράδειγμα, στο Μπορντώ, τη Βαρκελώνη, τη Φρανκφούρτη, το Ελσίνκι, το Άμστερνταμ και την Κωνσταντινούπολη.. Επίσης, σε όλες τις μεγάλες πόλεις επιδιώκονται παρεμβάσεις μετασχηματισμού των εμβληματικών περιοχών τους, όπως στη Μαδρίτη και την Κοπεγχάγη.

Τι όφελος θα έχω ως κάτοικος/ επιχειρηματίας/ επισκέπτης της Αθήνας;
Η λειτουργική και η περιβαλλοντική αναγέννηση του κέντρου θα φωτίσει τις σκοτεινές και ανεπιθύμητες πτυχές του. Η Πανεπιστημίου και η Ομόνοια θα γίνουν η πιο ζωντανή γειτονιά της πόλης, στο εμπορικό πρωί και στο βράδυ του ελεύθερου χρόνου, και η περιοχή θα αποτελέσει έναν ξεχωριστό τόπο συνάντησης των Αθηναίων από όλες τις γειτονιές. Οι συνθήκες κατοικίας θα βελτιωθούν σημαντικά και ένα μεγάλο μέρος του κέντρου θα κατοικηθεί ξανά, ενώ στην ευρύτερη περιοχή θα αναζωογονηθούν η εμπορική και επιχειρηματική δραστηριότητα και ο τουρισμός.

••••


Η ανασυγκρότηση του κέντρου με άξονα την Πανεπιστημίου


Η ανασύνθεση της κεντρικότητας στη σύγχρονη Αθήνα θα στηριχθεί στον επαναπροσδιορισμό της κυκλοφορίας πεζών και οχημάτων στο κέντρο πόλης, και θα έχει ως στόχο τη λειτουργική ενίσχυση των εμπορικών και οικονομικών χρήσεων, την περιβαλλοντική και αισθητική αναβάθμιση του δημόσιου χώρου,
την ταυτόχρονη ανάδειξη της ιστορικής και πολιτιστικής φυσιογνωμίας της πόλης και την ευκολότερη πρόσβαση και απόλαυση του κέντρου της για όλους τους πολίτες.

Η κατάσταση στο κέντρο της Αθήνας: δεδομένα και προοπτικές
Το κέντρο της Αθήνας, όπως ορίζεται με τα περιγράμματα του ιστορικού κέντρου και άλλων θεσμικών πλαισίων, και όπως επαναπροσδιορίζεται σήμερα με τις δυναμικές προεκτάσεις του στο Κολωνάκι και τη Βασιλίσσης Σοφίας, στο νέο Μουσείο της Ακρόπολης, στο Γκάζι αλλά και την Πατησίων, χαρακτηριζόταν ως το τέλος του περασμένου αιώνα από την ιστορική ταυτότητα των μνημειακών συνόλων του και από τη σύγκλιση και συνύπαρξη λειτουργιών πολιτικής, οικονομικής, εμπορικής, πολιτιστικής και εκπαιδευτικής σημασίας, μαζί με ζώνες κατοικίας, μεταποίησης και αναψυχής, που είχαν υπερτοπική σημασία κεντρικότητας.
Το ίδιο κέντρο γνώρισε στα τελευταία 30 χρόνια του 20ού αιώνα μια μεγάλη κρίση των ποιοτικών συνθηκών της καθημερινότητας, που ήταν αποτέλεσμα της πυκνής οικοδόμησης και της διογκούμενης κυκλοφορίας αυτοκινήτων, με συνέπεια τη μόλυνση του φυσικού περιβάλλοντος, που οδήγησε στο μέτρο του δακτυλίου. Η κρίση αυτή αντιμετωπίστηκε τη δεκαετία του ’80 από ένα ρυθμιστικό σχέδιο που απέβλεπε στη λειτουργική αποκέντρωση της Αθήνας, με τη δημιουργία πολλών περιφερειακών κέντρων, στην οποία συνέβαλε η δυναμική της εγκατάλειψης του κέντρου από τους κατοίκους του σε αναζήτηση καλύτερων συνθηκών κατοικίας στα προάστια. Το κέντρο αποτέλεσε ταυτόχρονα πεδίο ανάδειξης των ιστορικών και πολιτιστικών χαρακτηριστικών του, με έμφαση στην προστασία του οικοδομικού αποθέματος, στους πεζοδρόμους, την αναψυχή και τον τουρισμό. Ένα μεγάλο μέρος του προγράμματος αυτού υλοποιήθηκε με επιτυχία, από την προστασία της Πλάκας ως το πρόγραμμα ενοποίησης των αρχαιολογικών χώρων και τη Διονυσίου Αρεοπαγίτου.

1Στον αντίποδα της κατεύθυνσης αυτής, σε συνδυασμό με την ευρύτερη διεθνή μεταλλαγή του εμπορίου και της παραγωγής, και τη γεωπολιτική ανατροπή της ανατολικής Ευρώπης, το κέντρο της Αθήνας γνωρίζει από τη δεκαετία του ’90 μια διαρκώς αυξανόμενη κρίση του δυναμικού του, την οποία σηματοδοτεί η διακοπή της λειτουργίας και η εγκατάλειψη μεγάλων εμπορικών καταστημάτων πριν από το 2000. Την τελευταία δεκαετία, η αργή αλλά σταθερή απομάκρυνση των πολιτικά και ιδεολογικά κεντρικών λειτουργιών και των περισσότερων εμπορικών και οικονομικών δραστηριοτήτων σε πόλους και άξονες της περιφέρειας δημιούργησε μια δυναμική εγκατάλειψης, κυρίως των παλιών προστατευόμενων κτιρίων και των ορόφων πάνω από το ισόγειο, αλλά και ολόκληρων πολυώροφων οικοδομών, διαμορφώνοντας συνθήκες κενού, καταφυγίου και έλξης για ασταθείς κοινωνικές ομάδες και ανεπίσημες δραστηριότητες, σαφώς πριν ενσκήψει η οικονομική κρίση και ενταθούν δραματικά τα περισσότερα φαινόμενα. Στην κατάσταση αυτή προστίθεται βεβαίως η κοινωνική και πολιτική αμφισβήτηση.
Τα περισσότερα προβλήματα του κέντρου είναι συνεπώς δομικά, έχουν βάθος χρόνου και απαιτούν, για την αντιμετώπισή τους, ένα κεντρικό και πολύπλευρο σχεδιασμό συνόλου, στον οποίο θα πρέπει να περιλαμβάνονται στρατηγικά ελεγχόμενες ρυθμιστικές ενέργειες και μεγάλες πολεοδομικές παρεμβάσεις.
Ο σχεδιασμός αυτός θα πρέπει να στηριχθεί στα νέα δεδομένα που έχουν αλλάξει τη φυσιογνωμία του κέντρου και σε προγραμματικούς στόχους για τη λειτουργική και ιδεολογική κεντρικότητα που επιδιώκει η πολιτεία για το κέντρο της Πρωτεύουσας, όπως αυτή ορίζεται στο νέο ρυθμιστικό σχέδιο.
Τα δεδομένα που έχουν αλλάξει τη λειτουργία και τη φυσιογνωμία του κέντρου είναι σημαντικά:
1. Η αποκλειστική κυριαρχία του αυτοκινήτου για την πρόσβαση στο κέντρο, με όλες τις αρνητικές συνέπειες για τις συνθήκες του περιβάλλοντος, ανετράπη ριζικά τα τελευταία χρόνια με την ανάπτυξη ενός δικτύου μέσων σταθερής τροχιάς, το οποίο συνεχίζει να επεκτείνεται. Η πρόσβαση στο κέντρο, όπως ορίζεται από τους 3 σημαντικούς σταθμούς μετεπιβίβασης της Ομόνοιας, του Συντάγματος και του Μοναστηρακίου, είναι ταχύτερη και ευκολότερη για μεγάλο μέρος της πρωτεύουσας.
2. Η οικονομική, εμπορική, αλλά και πολιτική αποκέντρωση σε περιφερειακούς πόλους κεντρικότητας και σε άξονες, στους οποίους έπαιξε επιπλέον ρόλο η κατασκευή της Αττικής οδού, καθώς και η εμβέλεια των σταθμών μετρό, σε συνδυασμό με την επέκταση της κατοικίας ως τα όρια του λεκανοπεδίου, έχει διαμορφώσει ένα ευρύ πολυκεντρικό δίκτυο δραστηριότητας, απορροφώντας οριστικά ένα μεγάλο μέρος των παλαιότερα αποκλειστικών δυνάμεων του κέντρου πόλης. Το εμπορικό τρίγωνο, του Ψυρρή και η περιφέρεια της Ομόνοιας δεν μπορούν να ανακάμψουν επιστρέφοντας στο χαμένο παρελθόν τους με οποιαδήποτε μέτρα, αλλά θα πρέπει εξελιχθούν σε μια νέα συνθήκη μητροπολιτικής κεντρικότητας.
3. Τα μεγάλα και επιτυχημένα έργα του κέντρου, που τόνωσαν την πολιτισμική ταυτότητα και ανέδειξαν νέες κεντρικότητες, σε συνδυασμό με την κορυφαία και αναπότρεπτη παρουσία της Ακρόπολης και των αρχαιολογικών χώρων, έχουν διαμορφώσει μια θετική γεωγραφία, στην οποία περιλαμβάνονται το νέο Μουσείο της Ακρόπολης και η πεζή πορεία από το Μοναστηράκι στο Θησείο και τη Διονυσίου Αρεοπαγίτου, στην οποία θα προστεθεί σύντομα η Βασιλίσσης Όλγας, καθώς και η σύνδεση με τον Κεραμεικό και το Γκάζι. Το πλέγμα αυτό, το οποίο απευθύνεται βεβαίως στον τουρισμό αλλά βιώνεται πολύ πιο έντονα από τους κατοίκους της πόλης, έχει ‘αγκαλιάσει’ την Ακρόπολη, διαμορφώνοντας συνθήκες περιμετρικής λειτουργίας, που δεν υπήρχαν μέχρι τώρα.

Σε συνδυασμό με τα προηγούμενα δεδομένα, οι προγραμματικοί στόχοι για την λειτουργική και ιδεολογική ανάδειξη της μητροπολιτικής κεντρικότητας, αποβλέπουν:
1. Στη διατήρηση και εντατικοποίηση των ζωντανών εμπορικών και οικονομικών χρήσεων του κέντρου πόλης σε συνδυασμό με νέες αλλά ποσοτικά ελεγχόμενες χρήσεις, κυρίως παιδείας, πολιτισμού και αναψυχής, που θα εντείνουν το χαρακτήρα της μητροπολιτικής κεντρικότητας, καθώς και ενθάρρυνση κατοικίας για διάφορες κοινωνικές ομάδες, που θα προσθέσει διαχρονική λειτουργία στο εσωτερικό και την περιφέρεια του παλιού τριγώνου, και θα φωτίσει τις σκοτεινές και ανεπιθύμητες πτυχές του. Η εντατικοποίηση αυτή θα αποδυναμώσει οριστικά τις ανεπιθύμητες συνθήκες που επικρατούν τα τελευταία χρόνια. Το δικαίωμα στην πόλη αποκτά νόημα όταν αναφέρεται σε όλους τους κατοίκους της και ολοκληρώνεται όταν η δουλειά συναντηθεί με την κατοικία και την απόλαυση της πόλης. Για την επιτυχία του στόχου αυτού απαιτείται, πέρα από τη λειτουργική εντατικοποίηση, ένα ολοκληρωμένο και ευέλικτο πρόγραμμα ανάκτησης των κενών διατηρητέων κτιρίων.
2. Στην προώθηση των θετικών στοιχείων του προγράμματος ανάδειξης της ιστορικής και πολιτιστικής φυσιογνωμίας του κέντρου, για να αποτελέσει επιθυμητό προορισμό του διεθνούς αλλά και εσωτερικού τουρισμού, καθώς και των κατοίκων ολόκληρης της πόλης. Η Αθήνα, που σήμερα αποτελεί κυρίως σταθμό μετεπιβίβασης των τουριστών με μια σύντομη επίσκεψη στην Ακρόπολη, μπορεί να αποτελέσει πόλο αυτόνομου προορισμού των 2 ή των 3 ημερών για όλη τη διάρκεια του έτους, όπως οι περισσότερες πρωτεύουσες της Ευρώπης, με την κατάλληλη ανάδειξη του κέντρου πόλης και των συναφών με αυτό πολιτιστικών δραστηριοτήτων. Στην ανάδειξη αυτή περιλαμβάνονται η αρχιτεκτονική κληρονομιά των νεωτέρων χρόνων, η αισθητική και περιβαλλοντική αναβάθμιση του δημόσιου χώρου, η προσανατολισμένη εμπορική αγορά, ο πολιτισμός και οι συνθήκες αναψυχής. Τα ίδια ακριβώς στοιχεία, μαζί με την παιδεία και υπερτοπικές υπηρεσίες, θα φέρουν στο κέντρο πολύ περισσότερους πολίτες, διευρύνοντας το ωράριο της λειτουργίας του στην κατεύθυνση του 24ώρου.
3. Στη δυνατότητα αποτροπής της διερχόμενης κυκλοφορίας αυτοκινήτων από το κέντρο πόλης αλλά και περιορισμού της χρήσης τους, με στόχο τη βελτίωση των συνθηκών του περιβάλλοντος και του δημόσιου χώρου. Τη δυνατότητα αυτή επιτρέπουν πλέον η ευκολότερη πρόσβαση στο κέντρο με τα μέσα σταθερής τροχιάς, τα οποία έχουν διαμορφώσει ένα δυναμικό τρίγωνο συνάντησης σε λιγότερο από 10 ́ λεπτά με τα πόδια ανάμεσα στους σταθμούς Ομόνοια, Σύνταγμα, Μοναστηράκι, καθώς και η περαιτέρω ανάπτυξης του δικτύου αυτού με τη γραμμή 4 του μετρό και το τραμ. Το κέντρο της Αθήνας μπορεί και πρέπει να αποτελεί επιθυμητό και εύκολο προορισμό για όσους πηγαίνουν στο κέντρο από όλο το λεκανοπέδιο με τα μέσα μαζικής μεταφοράς, και μόνο στην ανάγκη με αυτοκίνητο, αλλά δεν μπορεί να αποτελεί δίοδο για τη σύνδεση των περιφερειακών κέντρων και συνοικιών. Ένα ευρύ περιφερειακό δίκτυο κυκλοφορίας, που ήδη υπάρχει και μπορεί να βελτιωθεί με απλά μέσα, θα αναλάβει αυτό τον φόρτο, αποφορτίζοντας το μητροπολιτικό κέντρο. Στην κατεύθυνση αυτή καταλυτικό ρόλο μπορεί να παίξει μια νέα γραμμή τραμ, που θα αναλάβει τον κορμό κυκλοφορίας των πυκνοκατοικημένων συνοικιών της άμεσης περιφέρειας του κέντρου, από τα Πατήσια και την Κυψέλη ως τη Νέα Σμύρνη, ημέρα και νύχτα.
Η στρατηγική του κέντρου της Αθήνας με άξονα την Πανεπιστημίου
Η ανασυγκρότηση του κέντρου της Αθήνας με άξονα την Πανεπιστημίου επιχειρεί να συνδυάσει τους προγραμματικούς στόχους που αναπτύχθηκαν προηγουμένως για να επιτύχει τη λειτουργική και ιδεολογική ανασύνθεση της κεντρικότητας μέσα από τον επαναπροσδιορισμό της κυκλοφορίας πεζών και οχημάτων στο κέντρο της πόλης, και την ποιοτική αναβάθμιση του δημόσιου χώρου.
Ο πυρήνας του ενδιαφέροντος για το μητροπολιτικό κέντρο είναι το εμπορικό τρίγωνο, που ορίζεται από τρεις μεγάλες πλατείες και από τρεις σταθμούς μετρό με εμβέλεια συνάντησης τα 10 ́ λεπτά με τα πόδια. Η οδός Πανεπιστημίου τοποθετείται επικεφαλής του τριγώνου αυτού, αποτελεί εξ ορισμού ένα βουλεβάρτο και συνδέει τις δύο σημαντικότερες πολεοδομικά και συγκοινωνιακά πλατείες της πόλης. Με τη μετατροπή της σε γραμμική πλατεία, που θα διασχίζει ένα τραμ, η ζώνη της οδού Πανεπιστημίου θα αποτελέσει τον κύριο μοχλό ανασύνθεσης του κέντρου, επειδή θα συνδέσει τις περιοχές του στενά ορισμένου ιστορικού κέντρου (την Πλάκα, το Μοναστηράκι, του Ψυρρή) με το εμπορικό τρίγωνο και με τις πιο δυναμικές περιοχές κατοικίας που αναπτύσσονται στην άλλη πλευρά της, στο Κολωνάκι, τα Εξάρχεια και την περιφέρεια της Ομόνοιας.



Η γραμμική συνέχεια της παρέμβασης στην Πανεπιστημίου προς τη λεωφόρο Αμαλίας, την Ομόνοια και την οδό Πατησίων, θα διαμορφώσει ταυτόχρονα ένα περιμετρικό δακτύλιο στο κέντρο, που θα συνδέσει τον πεζόδρομο της Διονυσίου Αρεοπαγίτου και το νέο Μουσείο της Ακρόπολης με το Αρχαιολογικό Μουσείο, και μέσα από την πλατεία της Ομόνοιας με το Μοναστηράκι και το Θησείο, φέρνοντας σε αμεσότερη επαφή τη ζωντάνια της σύγχρονης πόλης, με τους αρχαιολογικούς χώρους και τον τουρισμό.

Το σκεπτικό
Η Αθήνα του 19ου και του 20ού αιώνα πρότεινε μνημειακούς δρόμους και επιβλητικά κτίρια για να συνδέσει την εποχή μας με τις παλιότερες εποχές και σε μεγάλο βαθμό το πέτυχε, στην οδό Πανεπιστημίου τουλάχιστον. Η τριλογία του Πανεπιστημίου, της Ακαδημίας και της Εθνικής Βιβλιοθήκης αρθρώνεται με άλλα σπουδαία κτίρια σε μια γραμμική συνέχεια από την πλατεία του Συντάγματος ως την πλατεία της Ομόνοιας, στην οποία συνοψίζεται η αστική συμπύκνωση των μοντέρνων χρόνων. Η σύγχρονη βίωσή της στον κάθετο άξονα της οδού Κοραή, από την πλατεία Κλαυθμώνος ως το πολιτιστικό κέντρο του Δήμου Αθηναίων, καταδηλώνει το επίκεντρο μιας συνάντησης που έχει πολιτικό, κοινωνικό και ιστορικό χαρακτήρα. Σε αυτή την Πανεπιστημίου εστιάζεται η πολεοδομική και αρχιτεκτονική παρέμβαση, που έχει το στόχο να δώσει νέα πνοή στο κέντρο της πόλης, λειτουργώντας καταλυτικά για τη συνολική αναδιάρθρωση των αντιθέσεών του.
Η οδός Πανεπιστημίου θα ενταχθεί σε ένα πολεοδομικό και αρχιτεκτονικό δακτύλιο που θα συνδέσει τον περίπατο των αρχαιολογικών χώρων με τα μεγάλα αρχαιολογικά μουσεία της πόλης και τα ισχυρά πεδία της σύγχρονης πολιτιστικής και εμπορικής δραστηριότητας. Η γραμμική πλατεία της νέας Πανεπιστημίου και ολόκληρη η ζώνη από την οδό Σταδίου ως την οδό Ακαδημίας θα λειτουργήσει ως πυκνωτής για την κάθετη προς αυτή ανασυγκρότηση του κέντρου από το παλιό εμπορικό τρίγωνο που φθίνει ως το Κολωνάκι και τα Εξάρχεια. Καταλυτικό ρόλο στη λειτουργία αυτή θα παίξει η προτεινόμενη αποτροπή της διαμπερούς κυκλοφορίας και η ανασύνταξη των χρήσεων γης, που θα αποσκοπεί, μαζί με ένα θεσμικό σύστημα κινήτρων, στην ειδολογική διεύρυνση των δραστηριοτήτων και στην εντατικοποίησή τους, με όρους αριθμού, προέλευσης και χρόνου. Στην περίπτωση αυτή η μεταφορά του πυκνωτή έχει κυριολεκτικό περιεχόμενο, αφού περιγράφει ένα σύστημα δύο γειτονικών αγωγών ανάμεσα στους οποίους παρεμβάλλεται μονωτικό υλικό, που έχει την ιδιότητά να αποθηκεύει ενέργεια η οποία αποδίδεται αποφορτιζόμενη στο κύκλωμα.
Στο πρόγραμμα περιλαμβάνεται ο ανασχεδιασμός της λεωφόρου Αμαλίας, ολόκληρης της ζώνης ανάμεσα στην οδό Ακαδημίας και την οδό Σταδίου, καθώς και της οδού Πατησίων μέχρι το Αρχαιολογικό Μουσείο και την πλατεία Αιγύπτου, με κριτήριο την προτεραιότητα στον πεζό και την περιβαλλοντική ποιότητα του δημόσιου χώρου. Στην οδό Πανεπιστημίου θα διέρχεται μόνο μια γραμμή του τραμ, που θα λειτουργεί ημέρα και νύχτα και θα καταλήγει στο τέρμα της οδού Πατησίων, αναλαμβάνοντας τον μεγαλύτερο κυκλοφοριακό φόρτο των κεντρικών συνοικιών. Η πλατεία Ομονοίας θα μετατραπεί σε πραγματική πλατεία με πεζοδρόμηση από την οδό Πατησίων ως την Γ ́ Σεπτεμβρίου.
Η ευρύτερη παρέμβαση στηρίζεται σε ένα πρόγραμμα αποτροπής της διαμπερούς κυκλοφορίας από το κέντρο πόλης με ταυτόχρονη ενίσχυση της δημόσιας συγκοινωνίας και τελικό σκοπό ‘όλοι οι δρόμοι να οδηγούν στον κέντρο’ μόνο όταν στοχεύουν σε αυτό. Για την κυκλοφοριακή επίλυση, θα αντιστραφεί η κίνηση στην Ακαδημίας και την Αγίου Κωνσταντίνου, θα δημιουργηθεί ένας μικρός δακτύλιος κυκλοφορίας στον κεντρικό πυρήνα και θα γίνει ανασχεδιασμός της δημόσιας συγκοινωνίας, με στόχο την καλύτερη εξυπηρέτηση της πρόσβασης στο κέντρο με δημόσια μέσα μεταφοράς. Το έργο είναι σχεδιασμένο για να κατασκευαστεί σε φάσεις και λαμβάνει σε όλες τις φάσεις και μετά από την ολοκλήρωσή του πρόνοια για την εύρυθμη λειτουργία της πόλης σε όλη την έκτασή του.




Ο αρχιτεκτονικός διαγωνισμός
Ο σχεδιασμός του δημόσιου χώρου της παρέμβασης αυτής, που εκτείνεται σε μια από τις σημαντικότερες αστικές λεωφόρους της σύγχρονης Ευρώπης, φιλοδοξεί να αναδείξει ένα σύνολο κτιρίων υψηλής αρχιτεκτονικής και θα γίνει με ένα διεθνή αρχιτεκτονικό διαγωνισμό των δύο φάσεων. Ο διαγωνισμός αυτός θα έχει δύο επίπεδα επεξεργασίας. Το πρώτο από αυτά θα αποβλέπει στον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό του δημόσιου χώρου στην κεντρική οδό Πανεπιστημίου και στην πλατεία της Ομόνοιας. Το δεύτερο θα αποβλέπει σε τυπολογικές προτάσεις για το δημόσιο χώρο στη ζώνη ολόκληρου του αστικού δακτυλίου της παρέμβασης.
Δεν υπάρχει καλύτερος τρόπος να προβλέψεις το μέλλον από το να το σχεδιάσεις!


Η διερεύνηση του κέντρου της Αθήνας και η στρατηγική της πολεοδομικής ανασυγκρότησής του με άξονα την Πανεπιστημίου αποτέλεσαν αντικείμενο του Ερευνητικού προγράμματος «Μεταλλασσόμενοι χαρακτήρες και πολιτικές στα κέντρα πόλης Αθήνας και Πειραιά» που ανέθεσε το Υπουργείο Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής τον Σεπτέμβριο 2010 στη Σχολή Αρχιτεκτόνων του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, με επιστημονικό υπεύθυνο τον καθηγητή Παναγιώτη Τουρνικιώτη. Στο ερευνητικό αυτό πρόγραμμα συμμετέχουν ως κύριοι ερευνητές ο αναπληρωτής καθηγητής Κώστας Μωραΐτης και η επίκουρη καθηγήτρια Ελένη Χανιώτου, με σύμβουλο την τέως επίκουρη καθηγήτρια Μαρία Μαυρίδου. Στην ερευνητική ομάδα συμμετέχουν οι αρχιτέκτονες Καλλιόπη Αμυγδάλου, Μαρία Βασενχόβεν, Βασίλης Βασιλειάδης, Χριστίνα Βασιλοπούλου, Στέλιος Γιαμαρέλος, Γιάννης Γρηγοριάδης, Φάνης Καφαντάρης, Ζωή Λάγγη, Σταύρος Μουζακίτης, Θάλεια Νινιού, Ελένη Πατατούκα, Λουκάς Τριάντης, Πέτρος Φωκαίδης και η κοινωνιολόγος Ίρις Πολύζου. Ειδικοί σύμβουλοι του ερευνητικού προγράμματος είναι οι Ματίνα Ασημακοπούλου, Θάνος Βλαστός, Βασίλης Γκανιάτσας, Γιώργος Παρμενίδης και Ματθαίος Σανταμούρης.

www.thinkathens.org