O πλάτανος του Μεντρεσέ

Απέναντι απ' τους Αέρηδες, ανάμεσα στα μνημεία τα κλισέ, τα τουριστικά, μοιάζει σαν ένα ακόμα ρημαδιό. Κι όμως Αθηναίοι, πρόκειται για σημαντικό κομμάτι της Οθωμανικής αλλά και της σύγχρονης Ιστορίας της πόλης μας, σημαντικό σύμβολο, άλλοτε πίστης κι άλλοτε φρίκης.
Ψηλά, στη γωνιά που ξεκινά η Αιόλου στέκει ακόμα η πύλη του Μεντρεσέ. Χτίστηκε το 1721 και λειτούργησε σαν ισλαμική θρησκευτική σχολή (ιεροσπουδαστήριο άλλωστε σημαίνει στα Τουρκικά). Γύρω-γύρω τα δωμάτια των οικότροφων φοιτητών και στη μέση η αυλή, που στο κέντρο της φύτεψαν ένα δέντράκι. Όλα κυλούσαν γαλήνια και μουσουλμανικά μέχρι που αρχές του 18ου αιώνα οι Τούρκοι, για ανεξήγητο λόγο, τον μετέτρεψαν σε φυλακή.
Ωιμέ, από τότε ξεκίνησε το κακό το όνομα, συνώνυμο της επί Αττικής κόλασης. Το απελευθερωθέν ελληνικό κράτος συνέχισε να το χρησιμοποίει σαν φυλακή, άσε που στο μεταξύ το μικρό δεντράκι ράτσες, έθνη και λαλιές δεν το απασχολούσαν, θέριεψε κι έγινε τεράστιος πλάτανος.
Τρομερός και φοβερός όμως. Στα κλαδιά του κρεμάστηκε άπειρος κοσμάκης, από ποινικούς μέχρι πολιτικούς κρατούμενους. Και όχι μόνο αυτό, το δεντράκι άφησε πίσω του και την έκφραση "Χαιρέτα μου τον πλάτανο", που χρησιμοποιούσαν οι πρώην εκεί φυλακισμένοι και την απευθύνανε σε όποιον φλέρταρε με παραβατική συμπεριφορά, προβλέποντας ότι θα κατέληγε εκεί.
Βαρύ το κάρμα του πλατάνου και μάλλον υπάρχει και Θεός και Αλλάχ και το 1915 ένας κεραυνός έκαψε το θεριό. Κάπως έτσι, 4 χρόνια αργότερα, ο λαοθρύλητος τόπος βασανιστηρίων του Μεντρεσέ κατεδαφίστηκε και διατηρήθηκε μόνο η είσοδος, έτσι να ΄χουμε να λέμε ότι κάτι κρατήσαμε κάτι απ' τα 400 χρόνια ιστορίας και μουσουλμανικής αρχιτεκτονικής της Αθήνας.

• Ακολουθει το επιστημονικό υλικό

Ο πλάτανος του Μεντρεσέ σε χαρακτικό του 19ου αι.

To εσωτερικό των φυλακών , φώτο 1895

Οι Αέρηδες και έναντι ο Μεντρεσές σε γκραβούρα τον 18ο αιώνα

Η δυτική πλευρά του Μεντρεσέ, αρχές Αιόλου

Μαύρη -σαν την μοίρα του σημείου- γάτα λιάζεται στο εγκαταλελειμμένο εσωτερικό .

Ανάγλυφα αραβουργήματα στην πύλη

Η επιγραφή στην κορυφή της εισόδου σε αράβικη γραφή:
"Ο πάνσοφος θεός, αποφάσισε ότι τα παιδιά αυτής εδώ της πόλης πρέπει να έχουν πλούσια μόρφωση. Γι' αυτό έβαλε στην καρδιά του Μεχμέτ Φαχρή την επιθυμία να ιδρύσει Ιεροδιδασκαλείο στο κέντρο της πόλης, ώστε σε αυτό το Ιεροδιδασκαλείο να μορφώνονται τα τέκνα του Προφήτη, λαμβάνοντας καλή ανατροφή και ζώντας μέσα σε αδελφική αγάπη, σαν να βρίσκονται στον παράδεισο".

«Ω Πλάτανε του Μενδρεσέ, στοιχειό καταραμένο
της τυραννίας τρόπαιο, σε φυλακή υψωμένο.
Συμμάζωξε τα φύλλα σου τα δακρυραντισμένα,
να ιδώ κομμάτι ουρανό και τ’ άστρα τα καϋμένα.
Αν είσαι δέντρο σπλαχνικό ανθρώπους μη μιμήσαι
μη δεσμοφύλακας και συ ωσάν εκείνους είσαι!

Θα έρθη η ώρα πλάτανε, της χώρας μας Βαστίλη,
που ξυλοκόπους η οργή του Έθνους θα σου στείλη,
και πέλεκυς στη ρίζα σου ελεύθερα θ’ αστράψη.
Δεν θα σε φαν γεράματα, φωτιά δεν θα σε κάψη,
και γύρω θα χορέψωμε στη στάχτη σου τη κρύα
εμείς, που θάφτει σήμερα εδώ η τυρρανία».
- Αχιλλέας Παράσχος, 1861