Στα προσφυγικά της Κοκκινιάς

Οι άγνωστες περιοχές της πόλης, η κάψα της ανακάλυψης, το πρωτοείδωτο που ακόμα και σήμερα το αχανές λεκανοπεδιώτικο τηγάνι μπορεί και προσφέρει. Έτσι βρέθηκα στη Νίκαια, για πρώτη δυνατή φορά θα λεγα, πέρα από κάποιες φιλικές βίζιτες και μια παλιά επίσκεψη στο Μουσείο του Μπλόκου της Κοκκινιάς (εξαιρετικό) που μου άφησε μια συμπάθεια για την περιοχή.
Παρατηρώντας με πιο ώριμα μάτια στο σήμερα, συγκίνηση μου προκάλεσε κάτι που δύσκολα κάποιος της γενιάς μας προσέχει: τα στριμωγμένα στα πολύ στενά οικόπεδα σπιτάκια, το πως χωρίστηκε η γη σε μικρά κομματάκια γης για να φιλοξενήσει την καινούργια ζωή των προσφύγων του '22. Ένα μωσαικό από θραύσματα που απλώνεται απ' τις πλαγιές του όρους Αιγάλεω ως τα εργοστάσια των ισχνών μεροκαμάτων του Πειραιά. Χαμόσπιτα των τριων μέτρων, με ένα δωματιάκι που βάσταγε μια ολόκληρη οικογένεια, και τον αγώνα τους -κυριολεκτικά όμως-για επιβίωση. Και που αυτοί, και ο τόπος μας τα κατάφερε. Μεγάλη παρηγοριά αυτά τα μικρά σπιτάκια στο σημερινό κατάστρεμα, κάτι κρατάνε την ψυχή του παλιού Έλληνα που πάλευε πιο γενναία (ή στωικά) την σκληράδα της φτωχειας.

Και πέρα απ' τα σπιτάκια: η κοινωνικοποίηση! Τ' απογεύματα τα λάστιχα να δροσίζουν τα στενά, και όλοι να κάθονται έξω, άνθρωποι που γνωρίζονται στ' απέξω πια, μεσήλικες που γέρασαν μαζί, μια καθημερινότητα που οφειλή της είναι να πάρει την καρέκλα και να ζήσει μοιρολατρικά ένα ακόμα απόγευμα. Και τα παιδιά να παίζουν ελεύθερα, αδιανόητο σκηνικό για την Αθήνα.

Και στο φινάλε η μεγάλη έκπληξη: ανεβαίνοντας στα στενά πάνω απ' την Πέτρου Ράλλη ανακάλυψα ολόκληρα προσφυγικά τετράγωνα, ζωηρά και γεμάτα κόσμο, παππούδες που αρνούνται να εγκαταλείψουν και πολλούς μετανάστες πια, με ανέγγιχτη λαϊκή αρχιτεκτονική , ολόγυρα δίπατα σπίτια με χαγιάτια πολλά, -ανάμνηση της Μικρασίας-, και στο κέντρο καταπράσινες αυλές και εξωστρέφεια. Ένα μοντέλο αρχιτεκτονικής που μπορεί να παρέχει πολλά μαθήματα και ιδέες πιστεύω στους επαγγελματίες της.
Βέβαια, οκ, αυτά είδαν μάτια του τουρίστα, σαφώς και αντιλήφθηκα τη φτώχεια και τη στενότητα. Αλλά και πάλι, ένα ακόμα μάθημα κοινωνικού ζυμώματος, έτσι γύρισα όταν σκεφτόμουν μόνος στο ήσυχο ρετιρέ σπιτάκι μου.
Αλήθεια με πόσους μιλήσαμε σήμερα;

* Koκκινιά: το ιστορικό όνομα της περιοχής που περιλαμβάνει την Παλαιά Κοκκινιά, Νίκαια, Κορυδαλλό και χωρίστηκε διοικητικά (για εκλογικούς λόγους, πολύ κόκκινη) το 1941.

































Τόσο κομματιασμένα τα οικόπεδα που πολλοί είτε κτίζουν μακρόστενα, είτε δεν συμφωνούν σε ενοποίηση ποτέ οι ιδιοκτήτες και δεν συμφέρει τον εργολάβο, που δεν χτίζονται ποτέ και σώζεται η λαϊκή αρχιτεκτονική αιώνα.




Η εξωτερική όψη των προσφυγικών τετραγώνων














Σήμανση λόγω ανύπαρκτων κουδουνιών




Εύκολη πρόσβαση στη Νίκαια: από το Σύνταγμα παίρνετε το τρόλεϊ 21 και κατεβαίνετε στο τέρμα, στην κεντρική πλατεία. Για τα προσφυγικά τετράγωνα, ανηφορίζετε απο εκεί την Γερβασίου Γρεβενών

Προβολή μεγαλύτερου χάρτη

Σχόλια

  1. Ευχαριστούμε, Athensville. Και για μένα η Κοκκινιά είναι πρόσφατη γνωριμία. Ένδοξη η ιστορία της προσφυγιάς στην Ελλάδα όσο και άγνωστη στην Ευρώπη. Καθώς λέει και ο Mark Mazower, δεν υπάρχει άλλη Ευρωπαϊκή χώρα να έχει φιλοξενήσει, στεγάσει και τακτοποιήσει τόσο επιτυχημένα και τόσο γρήγορα τόσο κόσμο σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα. Μια άγνωστη πτυχή (για τους "εταίρους" μας) της Ελληνικής ιστορίας, που πρέπει να αναδείξουμε γιατί αποτελεί τραγωδία και μεγαλείο μαζί. Πρόκειται μια Ελλάδα που τα κατάφερε, που παλεύει και νίκησε, εμβληματικό της μεγάλης δύναμης του λαού αυτού.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Μιζέρια και φτώχια...το 2012.όχι το '22 αλλά το '12!Για ποια
    Ευρώπη μιλάμε; Πολύ άσχημο συναίσθημα μετά από αυτό το post για τη χώρα μου.
    Αυτές οι εικόνες θα έπρεπε να ανήκουν μόνο σε μουσεία ιστορίας και σε λευκώματα
    ξεχασμένα σε συρτάρια.. Αυτή είναι η ελληνική πραγματικότητα σήμερα; Απλά δε
    μπορώ να το πιστέψω!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. ειναι μια περιοχη που γνωριζω και οταν ερχομαι στην ελλαδα για διαφορους λογους παντα περναω. λυπαμαι που εμειναν πια λιγα σπιτια προσφυγικα, που τα περισσοτερα γκρεμιστηκαν για να χτιστουν ανοητες πολυκατοικιες, και πολλα ρημαζουν χωρις καμια φροντιδα. ενα τεραστιο κομματι ιστοριας με ιδιαιτερη αρχιτεκτονικη εξαφανιστηκε.
    ειχα την τυχη να δω μερικα τα περασμενα χρονια πριν εκμοντερνιστουν εσωτερικα, και κριμα που δεν εβγαλα φωτο.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. Πολύ ωραίο ποστ και φωτογραφίες για μια τόσο ανθρώπινη, απλοική και τόσο ζεστή φτωχογειτονιά. Αυτά τα χαμόσπιτα μου μοιάζουν τόσο ....ολοκληρωμένα από ότι αυτά τα δήθεν ατελή κατασκευάσματα σαν την λαχανί πολυκατοικία.
    Και ξέρεις γιατί; γιατί ξεχειλίζουν από ανθρώπινο μέτρο και συναίσθημα.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. Πολύ ωραίο άλμπουμ. Βλέπεις όμως στις στενές πολυκατοικίες το αποτέλεσμα των πολύ μικρών οικοπέδων, για τα οποία δεν υπήρξε καμία καλύτερη ιδέα εξέλιξης
    Οι Αμερικανίδες Κυρίες στο όνομα του δρόμου ήταν μια φιλανθρωπική οργάνωση πολύ σεμνή και εξαιρετικά αποτελεσματική, όπως γράφει ο Μπρους Κλαρκ στο "Δυο φορές ξένος"

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  6. Twra stoivazwntai ekei pakistanoi kai alloi lathrometanastes pou exoun gketopoihsei th perioxh. Polla ta peristatika klopwn kai egklimatikotitas apo tous pakistanous. H nikaia stin ousia exei xwristei se 2 kommatia me to voreio kommati na einai pio aneptigmeno me pio kainouria spitia (pou sinithws einai terasties asximes polukatoikies). Oso pio katw pas (plateia agiou nikola) toso xeirotera me paragkes kai toso perissoteroi oi lathrometanastes. Kapoioi gnwstoi mou apo to ekswteriko pou hrthan prosfata sth nikaia meta apo 20 xronia tromaksan me auta pou eidan kai th parakmi kai pakistanopoihsh ths perioxhs. Se kathe fanari 2 pakis. H nikaia htan isixi, Eixe kalo filiko kosmo, kai o enas iksere ton allo. auto teleiwse me tis antiparoxes pou apo monokatoikies egine kataskeuh 8orofwn polukatoikiwn pou auksisan ragdaia to plithismo ( xwris omws na ginoun ipodomes,metro, sigkoinwnies, stena pezodromia). Meta hrthan oi lathrometanastes kai oi tsigganoi apo ti boulgaria kai h perioxh pire eikona tritokosmiki. Einai kathimerino fainomeno pleon sti nikaia ta trikukla twn pakistanwn pou psaxnoun gia paliosidera kai oi tsigganes apo to Bulgaria eksw apo ta supermarket me paidia na zitianeuoun kai na psaxnoun sta skoypidia. Auta den ipirxan pio palia. H perioxh exei parakmasei kai emporika me ta topika katastimata na exoun kleisei. Dustixws h poli pou megalwsa pethane....

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  7. ωραίες φωτογραφίες... απομεινάρια ενός κόσμου που έχει πια χαθεί...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  8. μένω σὲ προσφυγικὸ ἐδῶ στὴν Νέα Κοκκινιὰ καὶ πολὺ γουστάρω! Πολὺ ὡραῖο τὸ ἀφιέρωμα. Εἶσαι σίγουρος ὅτι στὴν Κοκκινιὰ ἀνῆκε ὁ Κορυδαλλός; Ἦταν κοινότης μέχρι τὸ 49-50 καὶ ἐπειδὴ τράνεψε ἔγινε δῆμος τότε.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  9. Μπράβο σου, είδαμε την Νικαια με άλλο μάτι! Πραγματικά εδώ υπάρχουν ακόμα γειτονιές, ακόμα βγαίνουμε έξω στα πεζοδρόμια και καθόμαστε ως το βράδυ. Βεβαια αυτό δεν θα κρατήσει πολύ, μόνο όσο υπάρχουν παππούδια. Δυστυχώς όμως στα περισσότερα προσφυγικά μένουν αλλοδαποί. Η φωτό με το 1924 απο που είναι? Μηπως έγραφε απο κάτω "σημιτοπωλείο"?

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  10. γειά σου Oddiekat. Είναι στην περιοχή του Δημαρχείου, εκεί που υπάρχει μια μικρή τριγωνική διασταύρωση, ενα carrefour express απέναντι και κάτι σαν εμπορικό κέντρο του 60 με πολλά καταστηματάκια. Τώρα αν βγάλεις άκρη σφύρα μου :-)

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  11. Τα πράγματα στην Κοκκινιά έχουν μια νοσταλγία και ένα χρώμα. Αν και τα προβλήματα στην περιοχή είναι αρκετά... Ωστόσο η προσφυγική περιοχή δεν έχει χάσει το χρώμα της. Σε αντίθεση με την Καισαριανή που έχει μετατραπεί σε ανερχόμενη μεσοαστική.
    Όσο αφορά την ονομασία. Δεν έχει καμία σχέση με τα πολιτικά φρονήματα γιατί και πριν την Μικρασιατική Καταστροφή Κοκκινιά λέγονταν. Η μεγάλη έκταση που είχε απαλλοτριωθεί τότε για την εγκατάσταση προσφύγων ήταν εκτός αστικού ιστού και στα όρια Δήμου Πειραιώς. Ο πληθυσμός που είχε συγκεντρωθεί στην περιοχή ανεξαρτητοποιεί την Νέα Κοκκινία (ήταν ο τελευταίος προσφυγικός συνοικισμός) και την αναγνωρίζει ως "Δήμο Νέας Κοκκινίας" το 1933 (με τα όρια να περιλαμβάνουν μέρος σημερινού Κορυδαλλού και Αιγάλεω). Το 1939 προκηρύσσετε διαγωνισμός για την μετονομασία του Δήμου, και έτσι καθιερώνεται επίσημα η ονομασία "Δήμος Νίκαιας" (που κράτησε μέχρι το 2010).

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  12. το Κοκκινιά δεν αφορά πολιτικά φρονήματα, προϋπήρχε σαν όνομα περιοχής και αφορά μάλλον το κόκκινο χώμα της (αν θυμάμαι καλά). Η διαίρεση έγινε για πολιτικούς λόγους, δημιουργώντας πιο εξισορροπημένους εκλογικά δήμους (διήγηση ντόπιου κομμουνιστή φίλου μου)

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  13. Ναι εκεί είναι! στο στενό δρομάκι! Πες μου ότι έφαγες και κεμπάπ απο το Αιγυπτιακό. Αν όχι, επιβάλλεται να πας! Το πρώτο κεμπαπτζίδικο της Ελλάδας. Αν και το παλιό το κτίριο έκλεισε, πραγματικά ήταν σαν μουσείο, αξιζε να το δεις, είμαι σίγουρη ότι θα σου άρεσε!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  14. Nαι αυτό για το κόκκινα χρώμα, μαζί με τους αγρούς με παπαρούνες που συνήθιζαν να φυτρώνουν στην περιοχή, αναφέρονται ως ενδεχόμενες προελεύσεις του τοπωνύμιου.
    Τα εκλογικά σενάρια κατάτμησης είναι λίγο αστικοί μύθοι νομίζω, γιατί μετά το `22 άρχισαν να δημιουργούνται και οι περισσότεροι δήμοι- κοινότητες περίξ των παλαιότερων δήμων (Αθηναίων, Πειραιώς) λόγω τους υπερδιπλασιασμού του πληθυσμού.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  15. http://dimitriostheodorou.wordpress.com/2012/08/10/ena-palio-spiti/

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  16. Σε ένα από αυτά τα προσφυγικά μεγάλωσα, (τότε που για να πας στην μακρινή Αθήνα το λεωφορείο περνούσε τη σιδερένια γέφυρα στον Κηφισό) η εξωστρέφεια κυρίαρχη και σχεδόν αναγκαστική, ο χώρος λίγος και η ελπίδα πολλή. Έτσι ήταν. Από τη δεκαετία του 90 και μετά ένοιωσα τον ελάχιστο αυτό χώρο να λιγοστεύει. Πάνω στις κατόψεις των 3,7 Χ 9 μ. σηκώθηκαν 2 και 3 πατώματα για τα παιδιά και τους γαμπρούς, ξαναγέμισε η κοκκινιά παιδιά. Τα σπίτια "μίκρυναν" όταν σε όλη την άλλη Ελλάδα μεγάλωσαν, τα κτίρια γέρασαν πιο γρήγορα και από τους ανθρώπους.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  17. Πριν χρόνια, επισκέπτης στην Αθήνα το 1993 νομίζω μου είχαν κάνει εντύπωση δύο προσφυγικές γειτονιές κοντά στην Φιλαδέλφεια, Ινέπολη και Σαφράμπολη, όπου σε κάποιους δρόμους είχα την αίσθηση πως περπατώ σε σκηνή παλιάς ελληνικής ταινίας. Αναρωτιέμαι τι να έχει απομείνει μετά από τόσα χρόνια...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  18. οι αμερικανιδες κυριες ηταν φιλλεληνιδες που μετα το '22 ειχαν βοηθησει τους κατοικους να σταθουν.το σχολικο συγκροτημα που ειναι επι της Αμ. Κυριων ηταν ενα νοσοκομειο-μαιευτηριο που χτισανε αυτες και εξαιτιας αυτου ονομαστηκε ετσι ο δρομος (ως τοτε ολοι οι δρομοι ειχαν νουμερα για ονομασια) να σημειωθει οτι εκει γενηθηκαν ολοι σχεδον οι Νικαιωτες εως και το '55 στο λεγομενο "Αμερικανικο"

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  19. να σημειωθει οτι η Νικαια εως την δεκαετια του 80 ειχε πολυ μεγαλη ανθηση (καλλιτεχνικη-εμπορικη-βιοτεχνικη) υπηρχαν πολλα σινεμα ,θερινα-χειμερινα, θεατρα, πολυ μεγαλους εμπορικους δρομους που ακομη βαστανε με τα ζορια της εποχης ,επισης πολλες ταβερνες και κουτουκια οπου ειχαν περασει ολοι οι μεγαλοι της Ελληνικης Λαϊκης Μουσικης, παρα πολλες βιοτεχνιες . για τα προσφυγικα σπιτια εχω να πω απλως οτι οι ιδιοι οι ιδιοκτητες τα παρατησαν και ερημωσαν (αν και πια βλεπουμε μερικες αναπαλαιωσεις κυριως επειδη τα αναλαβαν τα παιδια και τα εγγονια) δεν χρειαζεται παντα να περιμενουμε το κρατος και την επιδοτηση

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  20. ο Κορυδαλλος, το Αιγαλεω, οι περιοχες του Πειραια που λεγονται Λευκα και Παλια Κοκκινια οπως και το 3ο Νεκροταφειο Αθηνων ηταν περιοχες της Νικαιας.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  21. Αγαπητέ Μαυρίκιε


    Προσφατότερα (1973-74) η Πορτογαλία των 7-8 εκ. κατοίκων κατάφερε να υποδεχθεί μεσα σε ένα χρόνο 1,5 εκατ. πρόσφυγες από Αφρική και Πράσιν Ακρωτήριο με εκπληκτικά αποτελέσματα όχι μόνο σε ότι αφορά την στέγαση, αλλά και στην ενσωμάτωση στην κοινωνία και στην ελάχιστη άνοδο του ρατσισμού.
    Απλά σαν πληροφορία.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  22. Αυτό που με αυτοπροσδιορίζει ειναι προπάντων το ότι γεννήθηκα και μεγάλωσα στα προσφυγικά της κοκκινιάς. Δεν υπάρχει ισως για μένα μεγαλύτερος τίτλος τιμής. Προύσσης 34.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  23. Μουγγολιάς ΑνδρέαςΟκτωβρίου 21, 2013 11:42 π.μ.

    Καλά το πετυχημένα είναι σχετικό... Στοίβαγμα έγινε και όχι τακτοποίηση...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  24. Μουγγολιάς ΑνδρέαςΟκτωβρίου 21, 2013 11:51 π.μ.

    Απο εκεί που λέτε ξεκίνησε ουσιαστικά η "οικοδόμηση" της Νίκαιας. Εκεί είναι η "παλιά" πόλη μέχρι την Π. Ράλλη. Θα είναι ενδιαφέρον αν διαβάσετε την εξαιρετική έρευνα της Ρενέ Χίρτσκοφ για την Νίκαια που έγινε με αφορμή την πολιτιστική ανάπτυξη και την παγκόσμια προβολή που γνώριζε η Νίκαια στη δεκαετία του 80. Μέχρι τότε τα "φτωχοπλυσταριά" ήταν απαγορευμένη και λογοκριμένη εικόνα, ακόμα και σε τραγούδια του Μίκη όπως το Σαββατόβραδο, για την "ακμάζουσα" Ελλάδα. Το βιβλίο λέγεται "Οι κληρονόμοι της Μικρασιατικής Καταστροφής"

    ΑπάντησηΔιαγραφή

Δημοσίευση σχολίου

Δημοφιλείς αναρτήσεις από αυτό το ιστολόγιο

400 παλιές έντυπες ελληνικές διαφημίσεις

Γέμισε μωβ η Αθηνάς